Wadium stanowi sumę pieniężną będącą zabezpieczeniem warunków danej umowy lub przetargu. Bardzo często można się z nim spotkać przy zamówieniach publicznych. Różne podmioty wnoszą je by uzyskać w ten sposób określone korzyści, w postaci np. możliwości zakupu nieruchomości lub rzeczy ruchomej w atrakcyjnej cenie. Jego utrata, dla osób prowadzących działalność gospodarczą rodzi określone konsekwencje w kwestii takiego obciążenia, jak podatek dochodowy od osób prawnych. Czy utracone wadium nie może być kosztem uzyskania przychodów? Jak biuro rachunkowe powinno ująć takie wadium w księgach podatnika?

Kiedy koszt może być kosztem uzyskania przychodów?

Zasady zaliczania kosztów do kosztów uzyskania przychodów, określa ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych. Zgodnie z art. 15 ust. 1 tego aktu prawnego koszt tego typu musi spełniać łącznie kilka warunków. Po pierwsze, powinien on być pokryty z wykorzystaniem zasobów majątkowych podatnika (a więc np. z jego środków pieniężnych) oraz być rzeczywisty (wydatek z nim związany nie może być zatem w żaden sposób zwrócony podatnikowi). Po drugie, musi on być poniesiony w celu uzyskania przychodu lub tez zachowania bądź zabezpieczenia jego źródła. Aby koszt mógł zostać zakwalifikowany jako koszt uzyskania przychodu, powinien on również być związany z prowadzoną działalnością gospodarczą i w odpowiedni sposób udokumentowany (np. z wykorzystaniem faktury VAT). Nie może się on oprócz tego znaleźć w grupie wydatków, które ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie kwalifikuje do kosztów uzyskania przychodów.

Dlaczego wadium nie może być kosztem uzyskania przychodu?

Zatrzymanie przez zamawiającego wadium jest skutkiem zaniechania ze strony podatnika. Błędy w jego postępowaniu powodujące utratę pieniędzy przeznaczonych na zabezpieczenie umowy lub przetargu to przykład działania, które jest ukierunkowane na zmniejszenie przychodów podatkowych. Koszt wadium nie spełnia zatem przesłanek określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych. Taka linia orzecznictwa widoczna jest w wielu interpretacjach indywidualnych oraz wyrokach sądowych. Szczególnie rozwinęła się ona w kilku ostatnich latach. Jest to bardzo ważne, ponieważ im nowsza interpretacja przepisów prawa, tym większa szansa, że jest ona zgodna z obowiązującymi aktualnie przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Przykład utraconego wadium niestanowiącego kosztów uzyskania przychodów

Spółka uczestnicząca w postępowaniu o uzyskanie zamówienia publicznego przedstawiła najkorzystniejszą ofertę. Niestety, ze względu na komplikacje w zakresie rozbieżności w dodatkowym kosztorysie (wymaganym w postępowaniu), zamawiający zatrzymał wadium ze względu na odmowę podpisania umowy. Sąd Apelacyjny, po rozpatrzeniu sprawy, oddalił powództwo spółki w zakresie zwrotu wadium.

W tym zakresie można powołać się na wyrok WSA w Warszawie z 11.01.2017 r. Sąd uznał wówczas, że utracone wadium nie generuje przychodu podatkowego. Taki przychód powstałby tylko w sytuacji, w której podpisany zostałby kontrakt. Utrata wadium nie wpływa pozytywnie na wzrost przychodów. Koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodu to takie koszty, które stanowią efekt świadomego i dokładnie przemyślanego działania. Utracone wadium należy więc traktować odrębnie. Jest to wynik błędów popełnionych przez osobę lub podmiot przystępujący do postępowania w zakresie zamówień publicznych.

Utracone wadium – co w przypadku wątpliwości?

W większości przypadków, bazując na linii orzecznictwa w tej kwestii, utracone wadium nie jest kosztem uzyskania przychodów. Zdarzają się jednak nietypowe przypadki. Przy wątpliwościach w tej kwestii warto zwrócić się z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej do dyrektora Krajowej Administracji Skarbowej (KAS). Wystarczy dokładnie opisać stan faktyczny i w odpowiedni sposób sformułować pytanie. Po wysłaniu wniosku trzeba jeszcze tylko dokonać opłaty w wysokości 40 złotych. Po około 3 miesiącach od przesłania odpowiednich dokumentów wydawana jest interpretacja. Czasami takie działanie może przynieść spore korzyści, szczególnie jeśli kwota wadium jest wysoka.